Dywizja

Oznaczenie dywizji wojsk własnych piechoty na mapach NATO

Dywizja – podstawowy związek taktyczny różnych rodzajów sił zbrojnych (5–15 tys. żołnierzy) składający się zazwyczaj z pułków lub brygad różnych rodzajów wojsk (typowych dla danego rodzaju sił zbrojnych) przeznaczonych do prowadzenia walki oraz oddziałów i samodzielnych pododdziałów przeznaczonych do zabezpieczenia bojowego działań, zapewnienia zaopatrzenia materiałowego i utrzymania w gotowości bojowej sprzętu technicznego jednostek dywizyjnych.

  • dywizja artylerii
  • dywizja artylerii przeciwlotniczej,
  • dywizja kawalerii powietrznej,
  • dywizja lotnicza
  • dywizja obrony powietrznej kraju,
  • dywizja rakietowa
  • dywizja (kawalerii) pancerna
  • dywizja piechoty,
  • dywizja piechoty górskiej
  • dywizja piechoty morskiej
  • dywizja powietrznodesantowa
  • dywizja zmechanizowana
  • dywizja zmotoryzowana

Do dawnych rodzajów dywizji należą m.in.:

  • dywizja kawalerii
  • dywizja kawalerii cz. zmotoryzowana

Skład organizacyjny dywizji jest zazwyczaj stały. Dywizja działa przeważnie w składzie armii lub korpusu, może również wykonywać niektóre zadania samodzielnie.

Dowództwo dywizji może kierować kilkoma brygadami różnego rodzaju i różnych narodowości. Jednostki umożliwiają dowództwu dywizji dowodzenie podległymi wojskami, ich wspieranie i zabezpieczenie logistyczne oraz tworzenie punktów ciężkości na rzecz walczących brygad.

Idea dywizji jako zgrupowania bojowego pojawiła się w XVIII wieku na skutek wzrostu liczebności armii walczących w polu. Zamiast przemieszczać w jednej kolumnie po jednej drodze kilkudziesięciotysięczną armię, uznano, że lepiej podzielić ją na kilka mniejszych przemieszczających się po równoległych drogach. Każda z nich miała być na tyle silna, by mogła przez kilka godzin odpierać ataki o wiele większych sił wroga, gdy w tym czasie pozostałe kolumny maszerowały kierując się na odgłos dział i wchodziły na pole bitwy z kilku kierunków. Ten pomysł, w połączeniu z administracyjnym podziałem wojsk na dywizje terytorialne, zaowocował pierwszymi w pełni sprawnymi dywizjami w armiach Republiki Francuskiej po 1791 roku. Następnie w wyniku wielkiego wzrostu liczby dywizji w armii francuskiej zdecydowano się je połączyć w większe zgrupowania tzw. korpusy.

W wojsku I Rzeczypospolitej dywizja (w połowie XVII wieku) była zgrupowaniem wojsk doraźnie organizowanym dla wykonania określonych zadań taktycznych[1]. Dywizją nazywano również samodzielne zgrupowania wojsk dowodzone przez hetmanów lub regimentarzy[1]. W XVIII wieku dywizja stała się jednostką terytorialną, podporządkowano jej oddziały stacjonujące na określonym obszarze państwa[2]. W takim rozumieniu była swoistą prekursorką okręgu wojskowego[3]

W czasie powstania kościuszkowskiego dywizja nie miała standardowej organizacji. W każdym okresie składała się jednak z trzech rodzajów wojsk: piechoty i strzelców, kawalerii oraz artylerii. Podział wewnętrzny ograniczał się jedynie do tzw. komend. Występował natomiast podział ugrupowania dywizji:

  • marszowy: awangarda, korpus (siły główne) i ariergarda;
  • bojowy: pierwsza i druga linia piechoty, prawe i lewe skrzydło (przeważnie jazda) i korpus rezerwowy

Orientacyjna organizacja dywizji pancernych okresu II wojny światowej (najważniejsze komponenty):

  • USA (ciężka dywizja wzoru 1942): 2 pułki pancerne (6 batalionów), 1 pułk piechoty pancernej – 232 czołgi średnie, 158 czołgów lekkich, 96 dział samobieżnych i opancerzonych pojazdów wsparcia; 14.680 ludzi[4]
  • USA (dywizja wzoru 1943): 3 bataliony czołgów, 3 bataliony piechoty zmechanizowanej – 168 czołgów średnich, 83 czołgi lekkie, 89 dział samobieżnych i opancerzonych pojazdów wsparcia; 10.616 ludzi[4]
  • Niemcy (dywizja wzoru sierpień 1944, stan teoretyczny): 1 pułk pancerny (2 bataliony), piechota pancerna – 160 czołgów średnich, 21-31 dział pancernych (faktycznie na ogół mniej)[5]

W części państw nie organizowano dywizji pancernych (np. ZSRR - brygady i korpusy pancerne[5]).

Trzonem polskich wojsk lądowych są trzy dywizje (dwie zmechanizowane i jedna kawalerii pancernej[6]):

  • Jerzy Bordziłowski [red.]: Mała encyklopedia wojskowa. Tom 1. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
  • Tadeusz Rawski, Andrzej Ajnenkiel: Powstanie kościuszkowskie 1794 : dzieje militarne. T. 1. Warszawa: Egros: Wojskowy Instytut Historyczny, 1994. ISBN 83-86268-11-5.
  • Andrzej Grabski i inni, Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. Warszawa 1966.
  • Włodzimierz Kwaśniewicz: Od rycerza do wiarusa czyli słownik dawnych formacji, funkcji, instytucji i stopni wojskowych. Zielona Góra: Lubuska Oficyna Wydawnicza, 1993.

Copyright